છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ
જન્મતારીખ: 19 ફેબ્રુઆરી 1630
જન્મસ્થળ: શિવનેરી કિલ્લો, પુણે, મહારાષ્ટ્ર
પુરુ નામ: શિવાજી રાજે ભોંસલે
ઉપનામ: છત્રપતી શિવાજી મહારાજ
પિતાનું નામ: શાહજી
માતાનું નામ: જીજાબાઇ
અવશાન: 3 એપ્રિલ 1680
આપણો દેશ બહાદુર શાસકો અને રાજાઓની પૃષ્ઠભૂમિ રહ્યો છે. આવા મહાન શાસકો આ પૃથ્વી પર જન્મ્યા છે જેમણે તેમની ક્ષમતાઓ અને કુશળતાના આધારે ઇતિહાસમાં તેમના નામ ખૂબ જ સુવર્ણ અક્ષરોમાં નોંધ્યા છે. આવા જ એક મહાન યોદ્ધા અને વ્યૂહરચનાકાર હતા - છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ.
શિવાજી મહારાજે જ ભારતમાં મરાઠા સામ્રાજ્યનો પાયો નાખ્યો હતો.
આજે ભારતના પરાક્રમી પુત્ર છત્રપતિ શિવાજી અને ભારતના બહાદૂર શાસકોમાંના એક મહારાજ છત્રપતિ શિવાજીની જન્મજયંતી છે.
વીર શિવાજી મહારાજને સ્વતંત્ર મરાઠા સામ્રાજ્યના સ્થાપક માનવામાં આવે છે. જ્યારે મુગલો દ્વારા ભારતનું શાસન હતું અને મુગલના આતંકથી ભારતના લોકો આતંકી હતા. જ્યારે દેશ ગુલામીની નિંદ્રામાં ડૂબી ગયો હતો. ત્યારે વીર શિવાજીએ ગુલામી અને મોગલોના જુલમની વિરુદ્ધ બળવો કર્યો, સૂતેલા દેશવાસીઓને નિંદ્રામાંથી જાગૃત કર્યા.
શિવાજી મહારાજના જન્મ સમયે ભારતમાં એક મહાન સંકટ હતું. તે સમયે, દિલ્હીના સિંહાસન પર મોગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબ શાસન કરતો હતો. ઔરંગઝેબની કટ્ટરતાની છાયા હેઠળ આખા ભારતના મુસ્લિમોમાં ધાર્મિક કટ્ટરતા ચરમસીમાએ હતી.
હિન્દુ સમુદાય પર વિવિધ પ્રકારના અત્યાચાર થઈ રહ્યા હતા. હિન્દુ સમુદાયના લોકોને ધર્મ પરિવર્તન કરવાની ફરજ પડતી હતી. ચારે બાજુ ભયનું સામ્રાજ્ય પ્રર્વતેલુ હતું તે દરમિયાન છત્રપતિ શિવાજી મહારાજનો ઉદભવ થયો.
છત્રપતિ શિવાજી રાજે ભોંસલે પશ્ચિમ ભારતમાં મરાઠા સામ્રાજ્યના સ્થાપક હતા.
છત્રપતિ શિવાજી મહારાજનો જન્મ 19 ફેબ્રુઆરી, 1630ના રોજ પુણે નજીક આવેલા શિવનેરી કિલ્લામાં મરાઠા પરિવારમાં થયો હતો
તેમના પિતા શાહજી બીજપુરના બાદશાહ તરીકે ઉચ્ચ પદ પર હતા.
તેમને તેમના માર્ગદર્શક દાદા કોંડદેવ અને જીજાબાઈના ગુરુ સ્વામી રામદાસે ઉછેર્યા હતા. તેમની માતા જીજાબાઈએ તેનું જીવન વીર શિવાજીનું ઉચ્ચ પાત્ર બનાવવા માટે સમર્પિત કર્યું. શિવજી તેની માતાની ધાર્મિક કથાઓ સાથે વીર યોદ્ધાઓની કથાઓ સાંભળતા હતા.
આ રીતે, તેમનામાંની બહાદુરી અને ઉત્સાહ બાળપણથી જ રડે છે. નાનપણથી જ તેણે યુદ્ધ, ભાલા અને ધનુષ અને તીર ચલાવવામાં નિપુણતા મેળવી હતી. શિવાજી બાળપણમાં ક્રીટિમ યુદ્ધની રમત તેના છોકરાની સાથે જ રમતા હતા.
શિવાજી ઘણી બધી કલાઓમાં માહિર હતી. તેમને બાળપણથી જ રાજનીતિ અને ધર્મની શિક્ષા લીધી હતી
ઘણા લોકો તેમને હિન્દુ હૃદય સમ્રાટ કહે છે અને કેટલાક લોકો તેમને મરાઠા ગૌરવ પણ કહે છે.
6 જૂન 1674ના દિવસે રાયગઢમાં રાજ્યભિષેક બાદ તેઓ છત્રપતિ બન્યા હતા.
1674ની સાલમાં શિવાજીએ જ પશ્ચિમ ભારતમાં મરાઠા સામ્રાજ્યનો પાયો નાખ્યો હતો. તેઓ ઘણા વર્ષો સુધી ઔરંગઝેબ મુઘલ સામ્રાજ્ય સામે લડ્ય, જેથી શિવાજી મહારાજને બહાદૂર, બુદ્ધિશાળી, બહાદૂરીથી ભરેલા અને ઇતિહાસના મહાન રાજા તરીકે પૂજા કરવામાં આવે છે. શિવાજીના શાસન હેઠળ સામાન્ય લોકોને હંમેશા ન્યાય મળતો હતો અને જેથી જ આજે પણ તેઓને લોકોનો રાજા કહેવામાં આવે છે.
મોગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબે તેના સેનાપતિને વીર શિવાજી સાથે લડવા મોકલ્યો. વીર શિવાજીએ તેની નાની સેના સાથે મોગલો સામે લડ્યા. પોતાની નાની સૈન્ય સાથે પર્વતોમાં સંતાઇને, શિવાજીએ મોગલો સામે યુદ્ધ કર્યું.
આ રીતે, તેણે ઔરંગઝેબની યોજનાઓને ઘણી વખત ધક્કો માર્યો. પરંતુ થોડા દિવસો પછી, મોગલ સેનાપતિ મિર્ઝા જયસિંગે તેની વિશાળ સૈન્ય સાથે શિવજીના ઘણા કિલ્લાઓ કબજે કર્યા.
શિવાજી મહારાજના લગ્ન 14 મે 1640ના રોજ સાંઇબાઈ નિમ્બલકર સાથે થયાં હતાં.
શિવાજીએ ગિરિલા યુદ્ધ જેવા મરાઠાઓની યુદ્ધ કુશળતા શીખવી હતી.
તેમણે મરાઠાઓની ખૂબ મોટી સેના ઉભી કરી હતી.
શિવાજી બધા ધર્મોના લોકોમાં માનતા હતા. તેમની સેનામાં ઘણા મુસ્લિમ સૈનિકો પણ હતા.
તેમનું મુખ્ય લક્ષ્ય મુઘલ સૈન્યને હરાવવા અને મરાઠા સામ્રાજ્યની સ્થાપના કરવાનું હતું.
શિવાજી મહારાજના જીવનથી પ્રેરિત ભારતની આઝાદીની લડતમાં ઘણા લોકોએ તેમના શરીર, મન અને સંપત્તિનો ત્યાગ કર્યો હતો.
શિવાજી મહિલાઓને પણ માન આપતા હતા. તેમણે મહિલાઓ સામે હિંસા, શોષણ અને અપમાનનો વિરોધ કર્યો હતો.
મહિલા અધિકારોના ઉલ્લંઘનને પરિણામે તેમના રાજ્યમાં શિક્ષા આપવામાં આવી હતી.
મુગઘલો સાથે શિવાજી મહારાજનો પહેલો મુકાબલો વર્ષ 1656-57ની સાલમાં થયો હતો.
વીર શિવાજીને 1 મે 1666 ના રોજ મોગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબના દરબારમાં હાજર થવું પડ્યું. હકીકતમાં, ઔરંગઝેબે શિવાજીને જયસિંહ દ્વારા બોલાવી હતી. ત્યાં તેનું યોગ્ય રીતે સન્માન કરવામાં આવતું ન હતું. .ઉલટું, તેની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને નજરકેદ રાખવામાં આવ્યા.
તેથી, તેઓ ખૂબ ગુસ્સે થયા તેઓ ઔરંગઝેવની યુક્તિ સમજી ગયા ઔરંગઝેબ તેમને બંદી બનાવીને મારી નાખવા માંગતો હતો . આ સ્થિતિમાં, તેમણે પોતાની શાણપણ અને સમજદારીનો ઉપયોગ કર્યો.
એક દિવસ તેમને ચાલાકીપૂર્વક મુઘલોને ચકમો આપી મુઘલ દરબારમાંથી છટકી ગયા. માથાના વાળ કાપ્યા પછી, તેઓ કાશી અને જગન્નાથપુરી થઈને રાયગઢ પહોંચ્યા.
શિવાજીને જ્યારે ગુપ્ત રીતે કેદમાંથી છોડાવવામાં આવ્યા ત્યારે તેઓ કેટલાક દિવસ ઈન્દોરમાં પણ રહ્યાં.
રામદાસે જ્યારે છત્રપતિને આગ્રાથી છોડાવ્યા હતા ત્યારે તેઓ મહારાષ્ટ્ર માલવા થઈને ગયા હતા. આ દરમિયાન તેઓ કેટલાક દિવસ સુધી ઈન્દોરના પ્રાચીન દત્ત મંદિર અને ખંડવાના ખેડાપતિ હનુમાન મંદિરમાં રહ્યાં હતા
.આની સૂચના મળતાની સાથે જ ગુરૂ સમર્થ રામદાસે પોતાની આઈડિયાથી તેમને છોડાવવાની યોજના બનાવી. ઔરંગઝેબને ભેટના રૂપમાં ફળો અને મિઠાઈઓ મોકલવામાં આવતી હતી. જે મિઠાઈઓ મોટી-મોટી પેટીઓમાં મોકલવામાં આવતી હતી. જે પેટીઓમાં શિવાજીને બહાર નિકાળવાની યોજના બનાવવામાં આવી હતી. આ યોજના હેઠળ જ શિવાજી મહારાજને બહાર નિકાળવામાં આવ્યા હતા. આમ શિવાજી અને છત્રપતિ શિવાજીને આઝાદ કરવામાં સફળ રહ્યાં હતા.
1674 માં વીર શિવજીનો રાયગઢના કિલ્લામાં પૂરા આદર સાથે તાજ પહેરાવવામાં આવ્યો. આ રાજ્યાભિષેક પછી, તેઓ છત્રપતિ કહેવાયા. હવે વીર શિવાજી ધીરે ધીરે શક્તિશાળી બન્યા.
બીજપુરના સુલતાન આદિલશાહના મૃત્યુ પછી, ત્યાં અરાજકતાનું વાતાવરણ ઊભું થયું, તેનો લાભ લઈને મોગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબે બીજપુર પર આક્રમણ કર્યું.
બીજી બાજુ શિવાજીએ જુન્નાર શહેર પર પણ હુમલો કર્યો અને ઘણી મુઘલ સંપત્તિ અને 200 ઘોડા કબજે કર્યા હતાં. પરિણામે ઔરંગઝેબ શિવાજી ઉપર ગુસ્સે થયો હતો.
ઔરંગઝેબે તેના પિતા શાહજહાંને કેદ કરી અને મોગલ બાદશાહ બન્યો ત્યાં સુધીમાં શિવાજીએ આખા દક્ષિણમાં પગ પેસારો કરી દીધો હતો.
શિવાજી મહારાજના મૃત્યુ અને વારસદાર:
શિવાજી તેમના છેલ્લા દિવસોમાં બીમાર પડ્યા હતા અને શિવાજીનું 3 એપ્રિલ 1680 ના રોજ અવસાન થયું હતું. તે પછી તેમના પુત્ર રાજારામને ગાદી મળી. શિવાજીના મૃત્યુ પછી, ઔરંગઝેબે ભારત પર શાસન કરવાની તેમની ઇચ્છાને પૂર્ણ કરવા માટે તેની 5,00,000 સૈન્ય સાથે દક્ષિણ ભારત તરફ વળ્યું.
રાજારામનું મૃત્યુ 1700માં થયું હતું, ત્યારબાદ રાજારામની પત્ની તારાબાઈએ 4 વર્ષના પુત્ર શિવાજી-2ના સંરક્ષક તરીકે શાસન કર્યું હતું. મરાઠાઓ સ્વરાજના યુદ્ધમાં આખરે 25 વર્ષ થાકી ગયા હતા અને તે જ ઔરંગઝેબને છત્રપતિ શિવાજીના સ્વરાજમાં દફનાવવામાં આવ્યો હતો
શિવાજી એ એક નવી રણનિતિ આપી જેનુ નામ છાપમાર નિતિ કે ગોરીલા નિતિ કહેવાય છે.
મુંબઇમાં શિવાજી માનામાં એર પોર્ટ્નું નામ છત્રપતિ શિવાજી એરપોર્ટ છે.
શિવાજીના મંત્રી મંડળમાં આઠ મંત્રીઓ હતા જેમને અષ્ટ પ્રધાન પણ કહેવામા આવે છે.
સંત રામદાસ શિવાજીના આધ્યાત્મિક ગુરુ હતા.
પ્રતાપગઢ અને રાયગઢ કિલ્લઓ જિત્યા બાદ શિવાજીએ રાયગઢને મરાઠા રાજ્યની રાજધાની બનાવી હતી.
સિંહગઢની લડાઇમાં કોડાણાનો કિલ્લો જીત્યો હતો, જેમાં શિવાજીના સેનાપતિ તાનાજીનું મુત્યુ થયું હતું. તાનાજી તેમના ખાસ મિત્ર પણ હતા મુત્યુના સમાચાર સાંભળતા જ શિવાજીએ કહયું હતું કે, "ગઢ આલા પણ સિંહ ગેલા" (ગઢ આવ્યો પણ સિંહ ગયો). ત્યારથી આ કિલ્લાનું નામ સિંહગઢ પડ્યું હતું.
આ લડાઇમાં કોડાણનો કિલ્લો જીત્યો હતો, જેમાં શિવાજીના સેનાપતિ તાનાજીનું મુત્યુ થયું હતું. તાનાજી
🥇
🦋
️🦚
